Porównanie spółek: spółki kapitałowe i spółki osobowe

Zakup gotowej spółki wiąże się z podjęciem szeregu ważnych decyzji. Jedną z nich jest wybór odpowiedniego podmiotu poprzedzony wnikliwą analizą prawnych form prowadzenia działalności gospodarczej.

Do najpopularniejszych form prawnych przedsiębiorstw należą spółki prawa handlowego, których tworzenie, prowadzenie i rozwiązywanie regulują przepisy Kodeksu Spółek Handlowych. Kodeks wyróżnia dwa podstawowe rodzaje spółek handlowych – spółki osobowe i spółki kapitałowe.

Charakterystyka spółki osobowej i kapitałowej

Spółki prawa handlowego dzielą się na spółki osobowe i spółki kapitałowe. Wszystkie one umożliwiają wspólne prowadzenie działalności gospodarczej i dążenie do tego samego wyznaczonego celu poprzez wniesienie odpowiednich wkładów i osobiste zaangażowanie się w pracę. Istnieją jednak między nimi istotne różnice, które mogą przesądzić o wyborze takiej, a nie innej formy działalności.

Spółka osobowa – rodzaje i najważniejsze cechy

Spółka osobowa to podmiot prowadzący przedsiębiorstwo pod własną firmą (nazwą) i nie posiadający osobowości prawnej, ale mogący nabywać we własnym imieniu prawa, w tym własności nieruchomości i inne prawa rzeczowe oraz mogący zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywanym, czyli posiadający zdolność prawną.

Spółka osobowa jest tzw. ułomną osobą prawną uczestniczącą w obrocie prawnym.

Kodeks Spółek Handlowych wyróżnia następujące rodzaje spółek osobowych:

• spółka jawna
• spółka partnerska
• spółka komandytowa
• spółka komandytowo-akcyjna

Najważniejsze cechy spółek osobowych

• przeznaczenie do mniejszych przedsięwzięć gospodarczych (z wyjątkiem spółki komandytowo-akcyjnej)
• duża odpowiedzialność osobista wspólników za zobowiązania spółki
• brak minimalnej wysokości wnoszonego kapitału, z wyjątkiem spółki komandytowo-akcyjnej
• prawo do równego udziału w zyskach, z wyjątkiem spółki komandytowej i komandytowo-akcyjnej
• brak konieczności powoływania organów spółki, z wyjątkiem spółki partnerskiej i komandytowo-akcyjnej
• prawo wspólników do pełnego reprezentowania spółki (z wyjątkiem komandytariuszy w spółce komandytowej i akcjonariuszy w spółce komandytowo-akcyjnej, którzy mogą występować jedynie w roli pełnomocników)
• opodatkowanie na poziomie wspólników, którzy w zależności od osobowości prawnej rozliczają się w ramach podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT) lub od osób prawnych (CIT)
• uproszczona ewidencja księgowa w postaci księgi przychodów i rozchodów (z wyjątkiem spółek komandytowych i komandytowo-akcyjnych)
• konieczność zawiązania spółki przez co najmniej dwie osoby fizyczne lub prawne
• możliwość przekształcenia spółki osobowej w spółkę kapitałową lub w inną spółkę osobową
• brak możliwości zmiany składu wspólników spółki osobowej (z wyjątkiem spółki komandytowo-akcyjnej)
• brak możliwości pozyskiwania kapitału poprzez emisję obligacji lub akcji, wyjątek stanowi spółka komandytowo-akcyjna (w pozostałych spółkach kapitał można pozyskać poprzez zaciągnięcie kredytu)

Więcej informacji: Tabela – porównanie spółek osobowych i kapitałowych

Spółka kapitałowa – rodzaje i najważniejsze cechy

Spółka kapitałowa to podmiot posiadający osobowość prawną, czyli będący podmiotem prawa zdolnym do dokonywania czynności prawnych we własnym imieniu, posiadający majątek w postaci kapitału zakładowego spółki, który jest odrębny od majątków osobistych wspólników i akcjonariuszy, prowadzony i reprezentowany przez specjalnie powołany organ i mający określony cel działania.

Kodeks Spółek Handlowych wyróżnia następujące rodzaje spółek kapitałowych:

• spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
• prosta spółka akcyjna (od 1 marca 2020)
• spółka akcyjna

Spółki kapitałowe, a w szczególności spółki z o.o., należą, zaraz po spółkach prawa cywilnego i jednoosobowej działalności gospodarczej, do najpopularniejszych form prowadzenia działalności w Polsce. Według danych GUS w II kwartale 2019 r. zarejestrowano ogółem aż 9 279 spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, dla porównania w tym samym okresie do KRS wpisano jedynie 32 spółki komandytowo-akcyjne i 19 spółek partnerskich.

Najważniejsze cechy spółek kapitałowych

• przeznaczenie do znacznie większych przedsięwzięć gospodarczych (z wyjątkiem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, która sprawdzi się także w przypadku przedsięwzięć mniejszych rozmiarów)
• możliwość zawiązania spółki kapitałowej tylko przez jedną osobę fizyczną lub prawną
• za zobowiązania odpowiada spółka całym swoim majątkiem bez żadnych ograniczeń, wspólnicy odpowiadają jedynie do wysokości objętych akcji lub wkładów
• określony kwotowo minimalny kapitał zakładowy spółki – w przypadku prostej spółki akcyjnej to 1 zł.
• prawo do udziału w zyskach rozdzielanego pomiędzy akcjonariuszy w stosunku do liczby posiadanych przez nich akcji
• konieczność powoływania organów spółki przewidzianych odpowiednimi przepisami KSH
• spółkę reprezentuje i prowadzi Zarząd lub inny określony przepisami KSH właściwy organ
• opodatkowanie na poziomie spółki, co oznacza opodatkowanie  dochodów spółek podatkiem dochodowym od osób prawnych (podatek CIT)
• konieczność prowadzenia pełnej ewidencji księgowej, w tym prowadzenia ksiąg rachunkowych i sporządzania sprawozdań finansowych
• możliwość emisji akcji lub obligacji w celu pozyskania kapitału i tym samym możliwość wejścia na giełdę (dotyczy wyłącznie spółki akcyjnej)
• nadzór nad spółką może sprawować Rada Nadzorcza (dla spółki akcyjnej jest to wymóg obligatoryjny)
• możliwość zmiany składu wspólników poprzez wyłączenie wspólnika ze spółki w trybie określonym przepisami KSH
• możliwość podwyższenia kapitału zakładowego spółki w trybie określonym postanowieniami KSH
• możliwość przekształcenia w inną spółkę kapitałową lub możliwość podzielenia się na dwie lub więcej spółek kapitałowych bądź połączenia się z inną spółką kapitałową lub spółką osobową

Prosta spółka akcyjna – dla kogo?

Prosta spółka akcyjna PSA pojawi się w polskim obrocie prawnym 2021 roku 1 marca 2020 r. Łączy ona najważniejsze cechy spółki z o.o. i spółki akcyjnej, dzięki czemu stanowi idealne rozwiązanie m.in. dla startupów oraz firm z branży nowych technologii i innowacji. Skorzystać z nowej formy działalności będą mogły jednak wszystkie osoby fizyczne i prawne, z wyjątkiem jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

Nowością w PSA jest możliwość korzystania z form komunikacji i danych elektronicznych m.in. w celu utworzenia spółki, prowadzenia rejestru akcjonariuszy, podejmowania uchwał. Uproszczeniu uległy ponadto ograny spółki (możliwy 1-osobowy zarząd), skrócił się czas ewentualnej likwidacji spółki, a rozwiązanie spółki możliwe jest poprzez przejęcie jej zobowiązań i majątku przez jednego akcjonariusza.

Ponadto, zamiast Zarządu w PSA powołać można Radę Dyrektorów, która nie tylko prowadzi sprawy spółki i ją reprezentuje, ale także sprawuje nad nią nadzór, czyli pełni obowiązki Rady Nadzorczej.

Najważniejsze cechy prostej spółki akcyjnej

• Możliwość utworzenia przez jedną lub więcej osób prawnych lub fizycznych, z wyjątkiem jednoosobowej spółki z o.o.
• Akcjonariusze nie odpowiadają za zobowiązania spółki
• Akcje są obejmowane w zamian za wkłady pieniężne lub niepieniężne
• Minimalna wysokość kapitału akcyjnego wynosi 1 PLN
• Wysokość kapitału nie jest określana postanowieniami umowy spółki i może być zmieniona bez konieczności zmiany umowy
• Umowa prostej spółki akcyjnej może być zawarta elektronicznie według wzorca umowy (wymaga to wypełnienia formularza umowy udostępnionego w systemie teleinformatycznym i opatrzenia umowy kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym)
• Wkłady akcjonariuszy nie muszą być wniesione w całości w momencie wpisania spółki do KRS, akcjonariusze mają na to 3 lata od daty rejestracji spółki
• Akcje nie mają formy dokumentu i są zbywalne
• Akcje spółki są niepodzielne i nie mają wartości nominalnej
• Jedna akcja uprawnia do jednego głosu
• Brak statusu spółki publicznej
• Akcje nie mogą być dopuszczane ani wprowadzane do obrotu zorganizowanego w rozumieniu przepisów o obrocie instrumentami finansowymi
• Organami spółki może być Zarząd lub Rada Dyrektorów, bądź oba organy jednocześnie (w przypadku ustanowienia Zarządu fakultatywne jest powołanie Rady Nadzorczej)
• Akcjonariusz ma prawo do udziału w zysku oraz prawo do wypłaty z kapitału akcyjnego
• Rejestr akcjonariuszy jest prowadzony w postaci elektronicznej, która może mieć formę rozproszonej i zdecentralizowanej bazy danych
• Zarząd lub Rada Dyrektorów prowadzi sprawy spółki i ją reprezentuje, dodatkowo Rada Dyrektorów sprawuje nadzór nad spółką
• Członkowie Zarządu lub Rady Dyrektorów odpowiadają solidarnie za zobowiązania spółki, jeśli egzekucja przeciw spółce jest bezskuteczna